Sąvokos
Pajamos – visų rūšių ekonominė nauda (piniginės pajamos, materialusis ir nematerialusis turtas, vertybiniai popieriai ir kita), kurią per tam tikrą laikotarpį gauna fiziniai ir juridiniai asmenys. Pajamos, gautos natūra (pavyzdžiui, išauginta žemės ūkio produkcija, pasigaminti namų apyvokos reikmenys, gautos daiktinės dovanos), ekonomikoje taip pat įvertinamos pinigine išraiška.
Įplaukos – į įmonės atsiskaitomąją sąskaitą arba kasą gautos piniginės lėšos. Ne visos įplaukos tampa pajamomis. Pajamomis netampa įplaukos, kurios nedidina įmonės ekonominės naudos – gautos bankų paskolos, akcininkų įnašai už akcijas ir kita.
Kaupimo principas – pajamos pripažįstamos tuomet, kai jos uždirbamos, o sąnaudos – kai jos patiriamos, nepriklausomai nuo to, kada gaunami arba išleidžiami pinigai.
Teisinis reguliavimas
Pajamos ir sąnaudos pripažįstamos pagal pajamų ir sąnaudų kaupimo bei kitus finansinę apskaitą reglamentuojančiuose teisės aktuose nustatytus apskaitos principus
LR Pelno mokesčio įstatymas, 7 str.
Dėl kaupimo principo atsiranda poreikis vesti apskaitą, o ne tik stebėti banko sąskaitos likutį. Net ir daug įplaukų į banko sąskaitą gaunanti įmonė gali būti dirbanti nuostolingai. Parduodant paslaugas ir gaunant mokėjimus dabar, skaičiuoti pelną yra per anksti. Atėjus laikui suteikti paslaugą, gali paaiškėti, kad savikaina padidėjo ir viršija iš kliento gautą mokėjimą. Dar blogiau, jei pinigai jau išleisti ir įmonė iš viso nebegali nei suteikti paslaugos, nei grąžinti pinigų.
Priešingu atveju, kai įmonė vadovaujasi tik kaupimo principu ir skaičiuoja pelną už suteiktas paslaugas, ji taip pat gali tapti nemokia. Pavyzdžiui, išrašiusi sąskaitą faktūra už atliktus darbus, pagal kaupimo principą įmonė jau uždirbo pajamas. Bet jei mokėjimas atidėtas, pelningai veikianti įmonė gali nebeturėti pinigų pradėti naujus užsakymus. Jei klientai pradeda vėluoti atsiskaityti arba iš viso neatsiskaito, sukauptą pelną gali tekti iš viso nurašyti kaip beviltiškas skolas.
Mažų įmonių veikloje buhalteris dažniausiai viską vertina tik kaupimo principu. Tuo tarpu vadovas turi suprasti ir kaupimo principu vedamą apskaitą, ir valdyti pinigų srautus, kad įmonė nepritrūktų apyvartinių lėšų.